Sheyla, pleiten voor vrijheid van informatie in Venezuela

13-05-2023

Geschreven in het Spaans door Sheyla Urdaneta
Nederlandse vertaling door Luuk Speckens

’Ik ben Sheyla Urdaneta, ik ben journalist, en vrouw: een dubbel risico in Venezuela, waar de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid aan banden worden gelegd.

Dat is hoe de regering onafhankelijke mediakanalen in het land de mond heeft gesnoerd, waar nu nog maar één publieke zender is die voor alle burgers zou moeten zijn, maar die alleen wordt gebruikt voor politieke propaganda. Stel je een land voor waarin de burgers niet kunnen uitvinden wat er aan de hand is, maar alleen weten wat de overheid wil dat zij weten.

Om deze reden hebben journalisten in Venezuela besloten om zich te verenigen en onze eigen uitzendingen op te zetten, omdat de regering particuliere media onteigende, sloot en opkocht. Als onderdeel van deze gemeenschap werk ik samen met een team van 50 mensen voor één van de onafhankelijke media in Venezuela. We heten El Pitazo en onze slogan is: ‘lawaai maken waar anderen zwijgen’.

Journalisten in Venezuela: censuur, meerdere rollen en economische uitdagingen

We werken al 8 jaar, maar het is niet makkelijk geweest. De regering, ontevreden na een onderzoek dat we hadden gepubliceerd over de neef van de first lady die de financiën in het land beheert, heeft ons geblokkeerd met als doel ons te censureren. Dit is de reden dat niemand in mijn land toegang heeft tot El Pitazo. De enige manier om op onze website te komen is via een VPN, en we zijn niet de enigen, veel onafhankelijke media maken hetzelfde mee.

Ik ben Hoofd Onderzoek bij El Pitazo, maar dat is niet mijn enige baan. In Venezuela kunnen journalisten niet maar één baan hebben. We moeten andere opties vinden, want het minimumloon in Venezuela dekt niet eens vijftien procent om boodschappen te doen, en dit is met de laatste verhoging door de regering in mei 2023. Daarom was ik tijdens mijn tweede week in Nederland geschokt door het feit dat twee koffie evenveel kost als de gemiddelde Venezolaan in een maand verdient.

Stel je een land voor waarin de burgers niet kunnen uitvinden wat er aan de hand is, maar alleen weten wat de overheid wil dat zij weten.

Naast mijn werk voor El Pitazo, werk ik ook samen met The New York Times in Venezuela en ben ik samen met andere vrouwelijke journalisten correspondent voor de organisatie Monitor de Víctimas (Slachtoffermonitor), waar wij moorden, buitengerechtelijke executies en moorden op vrouwen (femicide) registreren. Ik werk ook samen met internationale journalisten aan verhalen over Venezuela. Partners waren onder andere de Argentijnse fotograaf Rodrigo Abd, die onlangs zijn tweede Pulitzer won voor zijn foto’s van de Oekraïense oorlog, en Fabiola Ferrero, de eerste Venezolaanse vrouw ooit die een World Press Photo won, die ik in maart 2023 bezocht voor de prijsuitreiking in Amsterdam, omdat ze won voor foto’s van een project waar we samen aan werkten.

Ook al klinkt het overweldigend, journalist zijn is wat ik het leukste vind in mijn leven, na moeder zijn. Ik heb een dochter en we wonen met z’n tweeën in Venezuela. De rest van mijn familie woont buiten het land. Ze maakten deel uit van de 7 miljoen Venezolanen die het land uit moesten vanwege de financiële crisis, politieke vervolging en honger.

Dit zijn de onderwerpen waar ik me op richt en waar ik aan werk: gendergerelateerd geweld, seksuele handel en uitbuiting van vrouwen, aandacht voor de inheemse Wayuu-bevolking in Venezuela en het opkomen voor de mensenrechten van minderheden. Daarom heb ik het afgelopen jaar gewerkt aan een podcast genaamd ‘Alatakaa: El Pitazo klinkt in Wayuunaiki’.

Omdat we allemaal arm zijn in Venezuela, maar de inheemse bevolking nog het meest wordt getroffen.

Licht schijnen op mensenrechten: onderzoeksjournalistiek in Venezuela

In Venezuela is er geen water, geen elektriciteit, geen medicijnen. We lijden allemaal, maar de inheemse bevolking lijdt het meest. Hun scholen hebben geen plafond, de kinderen kunnen nergens zitten en de meerderheid heeft geen kleren en schoenen. Ze hebben geen eten. De Venezolaanse regering kent deze gemeenschap alleen om hen te laten stemmen bij de verkiezingen. De inheemse bevolking zegt dat de regering hen gebruikt en daarna vergeet.

Ik zeg altijd dat ik graag een licht schijn op de mensen die normaal onzichtbaar zijn en zij waren onzichtbaar voor de overheid.

Onze podcast over inheemse kwesties is iets waar ze dankbaar voor zijn en het heeft de oren van de regering bereikt. Af en toe sturen ze een vrachtwagen met schoon water naar de gemeenschappen en ze hebben ook een aantal gezondheidszorgsessies georganiseerd om aan hun behoeften te voldoen. Ze zijn dankbaar, hebben ze me verteld, niet alleen voor het weinige dat ze hebben gekregen, maar ook omdat ze zich gehoord voelen. Ze hebben het gevoel dat er iemand naar hen kijkt.

Ik zeg altijd dat ik graag diegenen aan het licht breng die onzichtbaar zijn, en ze waren onzichtbaar voor de overheid. Natuurlijk, onzichtbaar om voor ze te zorgen en ze te helpen, maar niet om ze uit te buiten. Dit heb ik bevestigd tijdens een onderzoek dat ik heb gedaan, waarbij ik me realiseerde dat de Colombiaanse guerrilla, in samenwerking met het Venezolaanse leger, inheemse mensen van de etniciteit Barí meenamen om coke te scrapen voor de drugshandel. Ik ging naar de plek waar ze werden meegenomen: La Sierra de Perijá. Na een paar dagen onderzoek kwam ik enkele militairen tegen. Ik werd gearresteerd en naar de inlichtingendienst van de regering gebracht. Ik werd vastgehouden en ze bedreigden me met mijn dochter en zeiden dat ze alles van me wisten en dat ik hen moest vertellen wie me naar die plek had gebracht en wat me verteld was. Ik zei geen woord, want ik wilde degenen die mij vertrouwden niet in gevaar brengen.

Ze sloten me op in een kamer, twee mannen stelden intimiderende vragen terwijl een derde opnam. Dat was de dag waarop ik de meeste angst in mijn leven had gevoeld, de dag waarop ik het gezicht van de verschrikking ontmoette.

Vrijheid is mijn favoriete woord, sterker nog, ik heb het laten tatoeëren.

Journalist zijn: de risico’s en de beloningen

Maar journalistiek is ook bevredigend geweest, het is zonde om prijzen te winnen voor zulke ruwe, pijnlijke verhalen. Ik won de Ortega en Gasset prijs in Spanje voor een onderzoek genaamd ‘La Generación del Hambre’ (De generatie van honger), over vijfjarige kinderen die hetzelfde wogen en maten als driejarigen. Twee van hen overleden, ze konden het niet aan. Twee Gabriel García Márquez-prijzen in Colombia: één in 2018 voor een groepsonderzoek over migratie genaamd ‘Venezuela a la Fuga’ (Venezuela op de vlucht), en in 2019 voor een onderzoek genaamd ‘Mujeres en la vitrina, víctimas de la trata’ (Vrouwen in vitrine, slachtoffers van sekshandel).

Toen vroeg zij mij: ‘Wat heb je de journalistiek gegeven?’ Hierop antwoordde ik: ‘Wat ik het meest binnen handbereik had, mijn leven.’

Dit zou een beetje een samenvatting kunnen zijn van wie ik ben en wat ik doe voor de journalistiek, de risico’s en de beloningen. Één daarvan is om in dit prachtige land te zijn waar vrijheid wordt gevierd en iedereen ervoor samenwerkt. ‘Vrijheid’ is mijn favoriete woord, ik heb het zelfs getatoeëerd. Misschien is het mijn constante verlangen in een land als het mijne, waar alle vrijheden worden geschonden; de persvrijheid is één van de meest aangevallen vrijheden.

Terwijl ik dit stuk schreef, dacht ik na over de afsluiting ervan en ik herinnerde me dat een journaliste me interviewde en vroeg waarom ik doe wat ik doe, waarop ik niet kon antwoorden. Toen vroeg ze: “Wat heb je aan de journalistiek gegeven? Waarop ik antwoordde: ‘Wat ik het meest binnen bereik had, mijn leven.’

We danken Sheyla voor het delen van haar verhaal, in het licht van de Internationale Dag van de Persvrijheid van dit jaar. Wil je meer journalisten zoals Sheyla steunen om toegang te krijgen tot ondersteuning?