08-03-2022
Geschreven door: Diane Lemieux
Vertaling: Luuk Speckens

Op 23-jarige leeftijd heeft Carmen al 4 jaar gewerkt aan het verdedigen van de rechten van vrouwen en meisjes. Vandaag de dag hebben vrouwen in Venezuela te maken met armoede en geweld en een tekort aan toegang tot medische zorg en onderwijs. Burgermaatschappelijke organisaties en activisten die proberen hun levens te verbeteren worden aangemerkt als terroristen. In dit artikel legt Carmen uit waarom zij besloot om mensenrechten te verdedigen, ondanks het persoonlijke risico en de moeilijkheden die zij ervaart.

Oorspronkelijk wilde Carmen journalist worden. Haar ouders, beiden professoren aan een universiteit, stimuleerden haar om het nieuws te lezen, kritisch te denken en aan haar principes vast te houden. Maar in 2014 explodeerde de onrust in de straten van de hoofdstad Caracas, als reactie op de hoge inflatie in het land, de toename van criminaliteit en chronische tekorten aan basisgoederen en -diensten. Getuige van de afzwakking van de democratische instituties van haar land, veranderde zij van gedachten. Op 15-jarige leeftijd besloot zij de politiek in te gaan.

In haar gemeenschap kreeg zij weinig support voor haar beginnende activisme. Haar vrienden vonden dat de gebeurtenissen in Caracas ver van hen af stonden: de demonstraties waren gevaarlijk, nutteloos en iets waar zij niks mee te maken hadden. Carmen vroeg zich kort af of zij misschien gelijk hadden. En toen zag zij de aanvaardingsspeech van Malala Yousafzai voor haar Nobelprijs voor de Vrede.

“Ik luisterde naar de speech tijdens het nieuws op TV. Voor mij was het een keerpunt omdat ik dacht, als zij iets kan doen, in een veel gevaarlijkere omgeving dan die van mij, waarom ik niet?”

Op 17-jarige leeftijd verliet Carmen haar ouderlijk huis om politicologie te studeren aan de Universiteit van Carabobo. Het jaar daarna, in 2017, protesteerden duizenden Venezolanen dagelijks tegen de veranderingen die door de overheid in de grondwet waren aangebracht, veranderingen die de politieke oppositie erg weinig recht van spreken geven.

Een ander pad vinden

Op de universiteit nam Carmen deel aan een project van een NGO genaamd EmpoderaMe  (Empower Me). De non-gouvernementele, non-profit organisatie heeft als doel om vrouwen, tieners, en meisjes te trainen om voorvechters van sociale verandering te worden in hun eigen gemeenschappen.

“Voor jonge mensen zoals ik is het erg moeilijk om een toekomst in Venezuela voor ons te zien.” De UNCHR heeft geschat dat ongeveer 6 miljoen mensen Venezuela hebben verlaten, waaronder de jongere generatie, geleerden, maatschappelijk leiders en verdedigers van mensenrechten. Voor de velen die achterblijven is het dagelijkse leven een strijd om te overleven.

In Venezuela is het deel van de burgers dat in extreme armoede leeft gestegen naar 79,3% in 2019, en het als gevolg van het vervallende onderwijs- en opleidingssysteem, alsmede de massale leegloop van goed opgeleide en gekwalificeerde Venezolanen die gevlucht zijn vanwege de crisis in het land.

Carmen deed 2 jaar vrijwilligerswerk voor EmpoderaMe en werd full-time werknemer na haar diploma-uitreiking. Ze is nu projectmedewerker en leidt projecten op nationaal en lokaal niveau. Haar projecten omvatten het informeren van jongvolwassenen over hun reproductieve rechten, hen trainingen geven over hoe je jezelf verdedigt tegen gender-gerelateerd geweld, trainingen geven aan vrouwen over hun maatschappelijke en politieke rechten en het geven van trainingen aan leiders van kwetsbare groepen over hoe zij schendingen van hun rechten kunnen documenteren.

Carmen werd dus uiteindelijk geen journalist of politicus, maar vond als activist en mensenrechtenverdediger een manier om bij te dragen aan verbeteringen in haar samenleving. Dit pad heeft haar gebracht op de laatste plek waar een verschil van mening en oppositie nog mogelijk zijn in het land. Het is geen makkelijke plek om te zijn.

Officieel obstructionisme

“NGO’s, mensenrechtenverdedigers en sociale- of gemeenschapsleiders kennen de problemen die mensen ervaren. Wij proberen de realiteit te laten zien omdat wij de statistieken en de verklaringen van de mensen hebben die onder de slechte omstandigheden in Venezuela lijden. Wij zijn een groot probleem voor onze overheid en dus proberen zij ons monddood te maken.”

In 2020 werd EmpoderaMe gekenmerkt als een terroristische organisatie en werd een arrestatiebevel uitgevaardigd voor iedereen die voor de organisatie werkte. Sindsdien vinden provinciale en landelijke overheden steeds meer creatieve manieren om het werk van EmpoderaMe te belemmeren. Projectleiders hebben bijvoorbeeld toestemming nodig van de autoriteiten om met leerlingen op openbare scholen te werken. Schoolbestuurders hebben projecten moeten afzeggen door de druk vanuit de overheid. In het begin van 2022 bekrachtigde de landelijke overheid nieuwe wetten die NGO’s forceren om hun financiering en hun donoren bekend te maken, vereisten die de donoren en de gemeenschappen die zij ondersteunen in gevaar brengen.

Waarom is de overheid vastbesloten om hun werk te ondermijnen? “In ons werk verspreiden en ondersteunen wij democratische waarden, leggen wij mensenrechtenschendingen vast en doen wij humanitair werk.” Dit werk laat het falende beleid van de implementatie van de Boliviaanse idealen van de overheid zien, dingen die men liever verborgen houdt.

De Boliviaanse Revolutie is een populistische linkse beweging, opgericht door Venezuela’s vorige president Hugo Chavez (1999-2013), die als doel had om een systeem te bouwen voor de volksdemocratie, economische onafhankelijkheid, gelijkwaardige verdeling van winsten en een einde aan politieke corruptie.

Slijtage

In de actuele projecten voor lokale gemeenschappen ziet Carmen de moeilijke omstandigheden waarmee mensen te maken hebben in Venezuela. De grote omvang van de hulp die nodig is voor de mensen hield haar vijf jaar lang non-stop aan het werk, zonder vakanties of pauzes.

“Als een project over is weet je nooit of de situatie van de mensen echt veranderd is. Het is erg verdrietig. En ik probeer mensen te helpen, maar wanneer ik thuiskom heb ik ook geen elektriciteit of water. En dus moet ik dat probleem oplossen. Of ik heb geen internet, dan kan ik niet studeren. Of ik moet iets repareren in mijn huis waar ik het geld niet voor heb.”

De stress van haar werk werd zo intens dat Carmen het bijna had opgegeven. “Ik voelde mij echt uitgeput en angstig over mijn leven, mijn situatie en ook over de organisatie omdat we problemen hadden met één van de bestuurders van het land. Ik vroeg me af waar ik mee bezig was en waarom ik het nog deed.”

In het begin van 2022 bracht Carmen tweeënhalve maand door in Shelter City, een programma voor tijdelijke relocatie van mensenrechtenverdedigers van over de hele wereld die gevaar lopen. Haar tijd in Shelter City Nijmegen was een nodig rustmoment waarin zij een stap terug kon doen van haar dagelijkse stress en waar zij leerde over het belang van self-care voor het mentale welzijn. Met dank aan haar ervaring in Nederland, keert zij terug naar Venezuela met hernieuwde energie, kennis en skills om op de lange termijn haar werk veiliger en effectiever uit te kunnen voeren.

Net voordat zij naar huis vertrok, gaf Carmen toe dat zij zich zorgen maakte over de terugkeer. Niet vanuit zorgen over haar persoonlijke veiligheid, maar omdat het soms moeilijk is om hoop te houden voor de toekomst van Venezuela.

‘…maar, natuurlijk, zal ik doorgaan met mijn werk. We hebben geen keus. We moeten doorgaan met het onderwijzen van mensen en het voorbereiden van nieuwe leiders. Want als wij dit niet doen, wel, wie verdedigt dan ons land en zorgt er voor een beter leven voor de bevolking?’

Wil je Carmen en andere change makers steunen?