Iván, zet zich in voor vrijheid, inclusie en gelijkheid van LGBTIQ+-personen in Panama

Geschreven door Iván Chanis Barahona

“Op de vraag: ‘Wie ben ik als mensenrechtenverdediger?’ heb ik meerdere, elkaar aanvullende antwoorden. Het is een levenswijze. Het is het verhaal van hoe je leeft volgens de principes van mensenrechten.”

“De mijlpalen in dat verhaal geven betekenis aan je rol in het verdedigen van universele waarden. De hoogte- en dieptepunten bieden perspectief op wat het betekent om trouw te blijven aan die waarden. In mijn geval is dat het oprichten van Fundación Iguales – en de hoop om te mogen leven in een wereld die gevormd is door rechtvaardigheid en gelijkheid.”

De weg naar mensenrechtenexpertise

“Mijn reis begon formeel aan de Universiteit van New York, toen een medestudent – die via ons masterprogramma deelnam aan verschillende mensenrechtenclinics – me hierover aansprak. Ik begreep toen nog niet volledig wat het inhield, maar het raakte iets in mij. De passie in haar verhaal wakkerde de nieuwsgierigheid aan die sindsdien centraal staat in mijn persoonlijke en professionele ontwikkeling. Hoewel ik tijdens mijn rechtenstudie al kennis had gemaakt met mensenrechten, voelde ik pas op dat moment de echte roeping. Ik was 25 en had het geluk in contact te komen met New Yorkse juristen die het belangrijk vonden om gratis juridische bijstand te verlenen aan mensen in kwetsbare posities. Zij inspireerden mij om hetzelfde pad te bewandelen.”

“Van de vele mijlpalen in mijn geschiedenis die mijn rol in het verdedigen van universele principes markeren, is mijn tijd in Washington D.C. zonder twijfel een van de belangrijkste. Mijn grootste leerschool was mijn periode als diplomaat bij de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS). Ik moest de schoonheid van multilateralisme leren kennen, van de werelden die zijn opgebouwd in de verschillende mensenrechtensystemen, zoals het universele en het inter-Amerikaanse. Beetje bij beetje werd ik blootgesteld aan en, laten we zeggen, geprofessionaliseerd in de principes, normen en het jargon van mensenrechten en de ontwikkeling ervan, vooral in Amerika.

Veel mensen gaan er vanzelfsprekend van uit dat mijn expertise vooral ligt bij de rechten van LGBTIQ+ personen. Maar mijn professionele loopbaan begon formeel met het werken aan de rechten van inheemse volken. Als assistent van mijn toenmalige supervisor werkte ik mee in de werkgroep die verantwoordelijk was voor de onderhandelingen over de Amerikaanse Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken. Later nam ik de rol op me van onderhandelaar voor het Actieplan voor het Decennium van Personen van Afrikaanse afkomst in de Amerika’s (2016–2025). Daarnaast vertegenwoordigde ik Panama als onderhandelaar bij verdragen rond racisme en discriminatie in diezelfde multilaterale context. Maar het werk waar ik me het meest intensief en toegewijd voor heb ingezet, was de onderhandeling over de Inter-Amerikaanse Conventie ter bescherming van de mensenrechten van ouderen.”

Moeizaam bevochten overwinningen

“Deze fase van mijn diplomatieke werk was uniek – ze vormde de activist die ik vandaag ben. Ik was betrokken bij het opzetten, onderhandelen en goedkeuren van het eerste bindende internationale instrument ter bescherming van de mensenrechten van ouderen. Even belangrijk was het opnemen van leiderschapsrollen binnen de werkgroep die verantwoordelijk was voor de onderhandelingen van het Verdrag: eerst als vicevoorzitter, daarna als voorzitter. In die rol werkte ik intensief samen met experts uit de lidstaten, vertegenwoordigers van gespecialiseerde organisaties zoals de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie, technische en diverse maatschappelijke organisaties, en partners als Human Rights Watch, Hospice International, de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens, en het secretariaat-generaal van de OAS.”

“Terugdenken aan die duizenden uren van onderhandelingen, opbouwend werk en leren – die uiteindelijk leidden tot een van de meest vooruitstrevende verdragen binnen het internationale mensenrechtensysteem – is zonder twijfel een van de grootste verwezenlijkingen van mijn volwassen leven.”

Een mensenrechtenactivist worden

“En er zijn zeker momenten van ups en downs die je leren over de gevolgen van het leven volgens mensenrechtenprincipes. Na een korte sprong in een periode van diepe teleurstelling in de instellingen waar ik veel van mijn energie en professionele onschuld aan besteedde, stond het universum me toe om een ander gebied van mijn doorgang door dit leven te verkennen: mensenrechtenactivist worden.

Ik was al een van de advocaten die deelnamen aan de zaken over het burgerlijk huwelijk van koppels van hetzelfde geslacht in Panama. Toen dit bekend werd, werd ik ook woordvoerder voor de zaak. Dit stelde me exponentieel bloot aan het openbare leven, wat mijn leven veranderde. Ik zou niet langer een stiekeme en strategische activist zijn, maar een zichtbare, assertieve activist, die zijn zichtbaarheid gebruikt om het leven van LGBTIQ+ mensen te normaliseren. Toen was het duidelijk dat ik moest beginnen met wat nu een van de meest succesvolle en geloofwaardige mensenrechtenorganisaties is in de rijke pluraliteit van het maatschappelijk middenveld in Panama en Noord- en Zuid-Amerika; een van mijn buitengewone levensprojecten – Fundación Iguales – Panama.”

Fundación Iguales werd opgericht met het idee om gebruik te maken van ruimtes die van oudsher niet waren verkend in het LGBTIQ+ activisme, altijd met respect voor het werk dat generaties activisten al hadden bereikt, niet om zich ermee te bemoeien of dubbel werk te doen, maar om sociaal werk te verrijken voor de volledige inclusie van lesbiennes, homo’s, biseksuelen, transseksuelen, queer mensen en andere mensen die deel uitmaken van de seksuele diversiteit en, op een intersectionele manier, elke groep die onder kwetsbare omstandigheden verkeert.”

“Het is al zeven jaar hard werken. In het begin moest ik alles creëren, van een persbericht tot Instagram posts op Canva. Vandaag zijn we een multidisciplinair team dat sociale verandering bewerkstelligt.”

“Wat begon als een creatief idee is vandaag de inspiratie voor meer mensen om respect te voelen en te vinden voor hun waardigheid binnen onze samenleving.”

“Onze eerste financiële steun van een instelling kwam toevallig van de ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden. Een land dat mij nu heeft verwelkomd en gesteund via het Shelter City initiatief. Vandaag de dag, met de hulp van internationale mensenrechtenorganisaties, ambassades, bedrijven, vrijwilligers en volgelingen, kunnen we zeggen dat Fundación Iguales het leven van mensen met seksuele diversiteit in Panama en Amerika heeft verbeterd. Met nationale bewustwordingscampagnes zoals Sí Acepto kunnen we categorisch zeggen dat, in drie jaar campagne voeren, 300.000 mensen in Panama zich hebben aangesloten bij de steun voor LGBTIQ+ mensen en hun recht om in vrijheid te leven.”

“Mensenrechtenactivist zijn is een levensstijl. Het is een overtuiging in de waarden van menselijkheid, gemeenschap, betrokkenheid, bescherming, promotie en respect.”

“Wie deze verdedigt, met een diep begrip van de waarden die verbonden zijn met mensenrechten, is een persoon die empathie zoekt voor andere mensen in elk moment en in elke ruimte van het leven. Als mensen zijn we niet perfect, maar het is de plicht van iedereen die het voorrecht heeft gehad om de schoonheid van mensenrechtenprincipes te kennen, om zichzelf voortdurend en bewust bij te scholen en hun kennis en reikwijdte van de mensheid in al haar diversiteit, complexiteit, uitdagingen en rijkdom uit te breiden. Ik streef ernaar om op die manier te leven, binnen mijn principes, door voortdurend filosofisch na te denken over waar ik ben en waar ik naartoe wil, waar ik het beste kan dienen, en door steeds eerlijker na te denken over mijn eigen persoonlijke behoeften aan geluk.”

“Wat altijd blijft bestaan is de hoop om te leven in een wereld volgens de principes van rechtvaardigheid en gelijkheid.”

“Het werk is soms uitdagend geweest, een constante bergopwaartse klim, vooral met een regering die weigert de tijd te accepteren waarin democratie intrinsiek respect vereist voor de mensenrechten van alle groepen zonder discriminatie. Maar de weg gaat verder met overtuiging in onze missie. Ik ben vooral geïnspireerd door de jeugd en hun verlangen om in een samenleving van gelijken te leven. De vooruitgang komt vroeg of laat; ik heb ze al ervaren.”

“Maar als een jonge homo getuigt dat hij niet bang is om uit de kast te komen omdat hij ervan overtuigd is dat hij, dankzij mijn bijdragen, ondanks de uitdagingen in een betere samenleving zal leven dan in de jaren daarvoor, dan is dat het getuigenis dat ik nodig heb om tevreden te zijn. Er is verandering op komst en daardoor zullen veel meer mensen gelukkig en vrij kunnen leven.”

Wij bedanken Iván voor het delen van zijn verhaal, en voor zijn onvermoeibare inzet als mensenrechtenverdediger.