Laat niemand achter: Opkomen voor LHBTQIA+ rechten in deze tijd
Internationale dag tegen homofobie, bifobie en transfobie
Door E. C. Feng
De Internationale Dag tegen Homofobie, Bifobie en Transfobie, die jaarlijks op 17 mei wordt gevierd, werd voor het eerst gehouden in 2005 en is sindsdien uitgebreid met transfobie (2009) en bifobie (2015). Het heeft zich ontwikkeld tot een wereldwijde campagne tegen alle vormen van LGBTQIA+-discriminatie.
De campagne wordt nu erkend in meer dan 130 landen – waaronder 37 landen waar handelingen tussen mensen van hetzelfde geslacht nog steeds illegaal zijn – en dient als een wereldwijde oproep tot actie om onrechtvaardigheden aan de kaak te stellen en te pleiten voor gelijke rechten voor alle seksuele geaardheden, genderidentiteiten en -uitingen.
Vooruitgang onder druk: wereldwijde stappen vooruit én tegenslagen op LHBTQIA+ rechten
De afgelopen jaren zijn er op verschillende plekken in de wereld belangrijke stappen gezet richting meer gelijkheid voor LHBTQIA+ personen. Een paar positieve voorbeelden van het afgelopen jaar:
- In april 2024 voerde Duitsland een zelfbeschikkingswet in, die transgender personen in staat stelt hun wettelijke geslachtsregistratie te wijzigen zonder dat zij daarvoor een psychologische beoordeling of gerechtelijke procedure hoeven te ondergaan – een belangrijke stap richting het erkennen van persoonlijke autonomie. [7]
- In september 2024 verbeterde Malta de wettelijke erkenning van genderidentiteit door non-binaire identiteiten officieel te erkennen en de minimumleeftijd voor een wettelijke geslachtswijziging te verlagen naar 16 jaar. [4]
- En het meest recent: op 23 januari 2025 schreef Thailand geschiedenis door het aannemen van de Wet Gelijke Huwelijken, waarmee paren van hetzelfde geslacht het recht kregen om wettelijk te trouwen. Daarmee werd Thailand het derde land in Azië – na Nepal en Taiwan – dat dit recht toekent. [6]
Ondanks betekenisvolle stappen vooruit, worden LHBTQIA+ gemeenschappen wereldwijd nog steeds geconfronteerd met ernstige tegenslagen – sociaal, juridisch en politiek. In sommige regio’s kan het simpelweg uitkomen voor je seksuele oriëntatie of genderidentiteit nog steeds leiden tot extreme consequenties, waaronder zelfs de doodstraf. Polariserende retoriek en regressieve politieke agenda’s hebben veel mensen hun toegang tot essentiële gezondheidszorg, juridische bescherming en persoonlijke veiligheid ontnomen. Hierdoor worden zij blootgesteld aan systemisch geweld, armoede en sociale uitsluiting.
Ook binnen de Europese Unie toont recent onderzoek een sterk ongelijk speelveld. De EU LGBTIQ Survey III (2023) laat zien dat de dagelijkse realiteit voor LHBTQIA+ personen sterk verschilt per land – afhankelijk van locatie, identiteit en hoe die factoren elkaar beïnvloeden.[3] Hoewel er in veel landen juridische bescherming bestaat, ervaren velen nog altijd structurele discriminatie en voelen zij zich onveilig of uitgesloten in de openbare ruimte, op school en op het werk.
De toename van geweld tegen transgenders en genderdiverse mensen is bijzonder alarmerend. Volgens gegevens van Trans Murder Monitoring zijn sinds 2008 wereldwijd meer dan 5.000 trans en genderdiverse personen vermoord – dit zijn alleen de geregistreerde gevallen. Van deze moorden vond 70% plaats in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied.[5] De meeste slachtoffers waren zwarte transvrouwen en transsekswerkers, wat de versterkte impact laat zien van het leven met meerdere, opééngestapelde vormen van uitsluiting en marginalisering. [5]
Tegelijkertijd besloot het Britse Hooggerechtshof in april vorig jaar unaniem dat de wettelijke definities van “vrouw” en “geslacht” in de Equality Act 2010 uitsluitend biologisch moeten worden geïnterpreteerd.[1] Deze uitspraak kan ernstige beperkingen opleggen aan de toegang van transvrouwen tot diensten en ruimtes die bedoeld zijn voor vrouwen, wat grote zorgen oproept over het terugdringen van transrechten in zowel juridische als publieke domeinen. [2]
In Zuidoost- en Oost-Europa worden de hoogste percentages discriminatie en geweld gemeld. Zo gaf in Albanië 64% van de lesbische respondenten en in Cyprus 53% van de biseksuele respondenten aan te maken te hebben gehad met discriminatie.[3] In landen als Roemenië en Noord-Macedonië zijn de cijfers van doelgerichte fysieke en seksuele aanvallen bijzonder hoog.[3] In tegenstelling daarmee rapporteren Noord- en West-Europese landen lagere niveaus van geweld – al moeten deze niet worden gezien als garanties voor veiligheid, maar eerder als ijkpunten van vooruitgang.[3]
Lokale acties voor wereldwijde verandering ondersteunen
Geen enkele vooruitgang zou mogelijk zijn zonder de inzet van lokale mensenrechtenverdedigers en pleitbezorgers die, vaak achter de schermen, onvermoeibaar werken aan verandering. Het ondersteunen en versterken van deze grassroots-inspanningen is essentieel – zij zijn vaak de eersten die reageren op de urgente behoeften van hun gemeenschappen, de levenslijn voor mensen in kwetsbare situaties, en de krachtigste stemmen binnen het pleidooi voor rechtvaardigheid.
Toch lopen veel mensenrechtenverdedigers, en zeker die uit de LGBTQIA+-gemeenschap, persoonlijke risico’s in hun werk. In veel landen ontbreekt het aan een veilige, stabiele omgeving waarin zij hun werk duurzaam kunnen voortzetten. Toegang tot bescherming – zoals een veilige plek en op maat gemaakte ondersteuning – kan LGBTQIA+-verdedigers een broodnodige ademruimte bieden: zowel mentaal als fysiek. Zeker voor grassroots-activisten is deze steun cruciaal, maar vaak afwezig door een oneerlijke verdeling van middelen en aandacht binnen bredere mensenrechtenbewegingen.
Bij Justice & Peace zetten we ons actief in om deze initiatieven te faciliteren. We creëren ruimte en rust voor mensenrechtenverdedigers om op adem te komen, hun veerkracht te versterken en hun werk veilig voort te zetten – weg van de dreiging van intimidatie, geweld of represailles. Denk aan trainingen in digitale veiligheid, capaciteitsversterking, sessies over mentaal welzijn, netwerken met bondgenoten en nog veel meer. Zo willen we bijdragen aan een omgeving waarin LGBTQIA+-verdedigers hun kracht hervinden, en hun onvervangbare werk kunnen blijven doen.
Voormalige deelnemers aan onze initiatieven, Tsano, Iván, Nataliia en Caroline eren de veerkracht van LGBTQAI+ wereldwijd en delen hun krachtige verhalen met ons.
Audre Lorde
Tsano, creëert veilige ruimten voor intersekse- en transgenderpersonen in Zimbabwe
Tsano is een activist die zich inzet voor toegang tot onderdak, informatie en middelen ter ondersteuning van de intersekse- en transgendergemeenschap en mensen met hiv. In deze documentaire vertellen ze meer over hun werk aan een inclusieve en toegankelijke wereld.
Iván, strijdend voor LGBTQIA+ vrijheid, inclusie en gelijkheid in Panama
Iván is advocaat, diplomaat en mensenrechtenverdediger en speelde een katalyserende rol bij het bedenken, onderhandelen en veiligstellen van belangrijke overeenkomsten en bescherming voor LGBTQIA+-personen. Dit is zijn persoonlijke verhaal over zijn impactvolle reis.
Nataliia, een journaliste in dienst van de mensenrechten in Rusland
Nataliia houdt zich bezig met het documenteren en verbeteren van de situatie van de LGBTQ+ gemeenschap, migranten en mensen met hiv. In dit interview vertelt ze over haar ervaringen en haar missie naar gelijkheid.
Caroline, leider van een intersectionele feministische beweging in Kenia
Een video-interview over de reis van het queer zijn en het pleiten voor inclusieve gezondheidszorg, beleid en verhalen rondom LGBTQAI+ identiteiten. Caroline trotseert maatschappelijke beperkingen en draagt bij aan een rechtvaardiger wereld.
“Your silence will not protect you”
De strijd voor gelijkheid is nog lang niet gestreden. De woorden van Audre Lorde blijven relevant: “Your silence will not protect you.” [8] Zwijgen biedt geen bescherming aan mensen wier identiteit nog altijd gecriminaliseerd, gestigmatiseerd of uitgewist wordt. In de huidige, complexe sociaal-politieke context is één ding duidelijk: duurzame verandering komt niet enkel via wetten van bovenaf, maar juist via volgehouden, gemeenschap gedreven inspanningen. Het ondersteunen én versterken van lokale actoren is essentieel om te zorgen dat vooruitgang niet symbolisch blijft, maar geworteld raakt in echte ervaringen. Want dáár, waar het persoonlijke en het politieke elkaar raken, krijgen mensenrechten hun betekenis – en worden gelijkheid en rechtvaardigheid zichtbaar.
Vooruitgang is nooit vanzelfsprekend. Het vraagt om voortdurende, gezamenlijke inzet. Op 17 mei – en elke dag – herinneren we onszelf eraan dat mensenrechten geen holle woorden mogen zijn. Ze moeten worden geclaimd, geleefd en beschermd door daden.
[1] Athena Stavrou, “Trans people fearing arrest due to ‘confusion’ around Supreme Court ruling“, The Independent, 15 May 2025.
[2] Sanya Mansoor, “What to Know About the U.K. Supreme Court Transgender Women Ruling“, TIME, 16 April 2025.
[3] European Union Agency for Fundamental Rights (FRA), “EU LGBTIQ Survey III“, 14 May 2024.
[4] Sarah Creighton Keogh, “Malta enacts landmark law introducing non-binary option on birth certificates“, GCN, 13 September 2024.
[5] Transgender Europe (TGEU), “Will the cycle of violence ever end? TGEU’s Trans Murder Monitoring project crosses 5,000 cases“, 13 November 2024.
[6] United Nations Development Programme (UNDP) Thailand, “Thailand’s Marriage Equality: A Huge Step, But the Journey Continues“, 23 January 2025.
[7] Library of Congress, “Germany: New Self-ID Act for Transgender, Intersex, and Nonbinary Persons Enacted“, 9 July 2024.
[8] Sophia Siddiqui, “Your Silence Will Not Protect You“, Race & Class, 2018.
We hebben jouw steun nodig
Dankzij mensen zoals jij hebben verdedigers zoals Tsano, Iván, Nataliia en Caroline kunnen deelnemen aan Shelter City Nederland – een veilige en inspirerende plek om op adem te komen, trainingen te volgen en een netwerk van solidariteit op te bouwen.
Dankzij jouw donatie kunnen we meer steun bieden aan LGBTQAI+ verdedigers in gevaar. Bedankt voor je vertrouwen!