Berta Cáceres, kwam in actie voor rechtvaardigheid en het milieu
Dit verhaal is onderdeel van de Mural of Change reeks.
Haar grootste strijd voerde ze tegen de gedwongen verplaatsing van de Lenca-gemeenschap, als gevolg van grootschalige projecten van de Hondurese overheid en internationale bedrijven die de natuur in hun omgeving verwoestten. Berta werd tijdens haar vreedzame verzet vermoord, maar liet een nalatenschap achter die vandaag de dag nog in leven is.
Berta’s verhaal symboliseert de noodzaak om actie te ondernemen en verandering teweeg te brengen als onrecht overheerst. Berta’s portret op de Muur van Verandering is een eerbetoon aan haar strijd om, ten koste van haar leven, inheemse gemeenschappen en de natuur te beschermen1.
“Ze wilden haar begraven, maar wisten niet dat ze een zaadje was.”
Vroege inspiratie en leiderschap
Als klein meisje leerde Berta al op te staan voor mensen in nood, hen op te vangen en te steunen. In haar woonplaats La Esparanza in Honduras nam Berta’s moeder geregeld centraal-Amerikaanse migranten in huis, om hen medisch te verzorgen en eten te geven. Haar moeder was verloskundige en sociaal werker en werd uiteindelijk burgemeester van de stad en gouverneur van de staat. Hiermee toonde zij krachtig vrouwelijk leiderschap, dat Berta al op jonge leeftijd inspireerde. Als student richtte Berta in 1993 de Council of Popular and Indigenous Organisations of Honduras (COPINH) op, een organisatie die tot op de dag van vandaag vecht voor de rechten van de inheemse Lenca-gemeenschap in Honduras, en multinationale bedrijven verantwoordelijk houdt voor de schade die zij aanrichten aan de natuur.
Berta was zelf ook onderdeel van deze inheemse gemeenschap, die voornamelijk in het zuidwesten van Honduras leeft. Berta voelde zich geroepen om zich namens haar gemeenschap uit te spreken tegen het onrecht. Met COPINH protesteerde ze tegen illegale houtkap, ontbossingen, de bouw van verwoestende dammen en tegen bedreigingen van de cultuur2 van haar gemeenschap. Een belangrijke strijd die Berta voerde was gericht tegen de bouw van een hydro-elektrische dam in de Gualquerque Rivier. Deze voor de inheemse volkeren heilige rivier is essentieel voor hun levensonderhoud. De dam zou inbreuk doen op de heilige tradities van het volk en hun levensonderhoud in gevaar brengen, door het blokkeren van hun toegang tot water, voedsel en medicijnen³. Berta kwam in actie tegen de bouw van deze dam en samen met haar gemeenschap organiseerde ze in 2013 grootschalige protesten. Na een jaar lang vreedzaam protesteren, waarbij zowel Berta en de gemeenschap dagelijks hun levens op het spel zetten, besloot zowel het bouwbedrijf Sinohydro als de financiers International Finance Corporation het bouwproject stop te zetten⁴.
Volharding tegenover bedreigingen
Deze overwinning bracht de strijd van de Lenca-bevolking onder internationale aandacht en in 2015 won Berta de Goldman Environmental Prize, een prijs die wordt uitgereikt aan grassroot activisten voor hun inspanning en leiderschap in de bescherming van hun gemeenschap en de natuur. Toen ze deze prijs in ontvangst nam, betoogde Berta het volgende:
“Het geven van onze levens voor de bescherming van de rivieren staat gelijk aan het geven van onze levens voor het welzijn van de mensheid en voor onze planeet⁵.”
Deze prestatie bracht veel offers met zich mee, maar Berta was uitgerust met een grote hoeveelheid uithoudingsvermogen, moed en verzet. In veel Latijns-Amerikaanse landen worden mensenrechtenactivisten en milieuactivisten⁶ dagelijks bedreigd door overheden en multinationale bedrijven. In 2013 werd een gemeenschapsleider vermoord⁷ tijdens een vreedzaam protest tegen de bouw van de dam, en meer slachtoffers volgden. Ondanks de vele bedreigingen is Berta nooit gestopt met het beschermen van haar gemeenschap en de planeet. Hiermee biedt ze ons een waardevolle les: geef jezelf nooit over aan onrechtvaardigheid.
Er is nog steeds een groot onrecht dat moet worden bestreden. Op 2 maart 2016 werd Berta van het leven beroofd, nadat ze meerdere malen om bescherming had gevraagd. Zeven personen zijn aangehouden voor de moord, maar volgens COPINH moeten de schuldigen nog steeds worden berecht⁸. Voormalig speciale rapporteur van de VN Michel Forst stelt het volgende over de zoektocht naar rechtvaardigheid:
“Elk van ons heeft een taak: opstaan tegen machten die mensenrechtenverdedigers de mond willen snoeren⁹.”
Foto: Op 5 april 2016 werd een wake gehouden ter herdenking van Berta Cáceres.
Berta’s nalatenschap voortzetten
Hoewel Berta niet meer onder ons is, is haar nalatenschap zichtbaarder dan ooit. Op één van de protestborden in een protest georganiseerd in Honduras stond:
“Ze wilden haar begraven, maar wisten niet dat ze een zaadje was.”
Dit legt de essentie van Berta’s impact op haar gemeenschap en op de wereld bloot. Een door haar geïnspireerd collectief blijft vechten voor hun rechten en voor hun thuisland, met dezelfde openhartigheid die Berta met zich meedroeg. De strijd wordt nu geleid door haar dochter, Bertha Zuniga, die de positie van haar moeder heeft overgenomen na haar overlijden. Bertha Zuniga wil zichzelf echter niet in de schijnwerpers zetten: “Ik voel me niet een erfgenaam van mijn moeder, want de strijd is collectief”, stelt ze. “Als er één les is die Berta’s levensverhaal ons leert, is het dat de strijd tegen onrechtvaardigheid een gedeelde strijd is die we samen moeten voeren. Alleen als collectief kunnen we ons verzetten tegen bedreigingen van onze rechten in Honduras en in de wereld.”
[3] 2015 Goldman Prize Winner: Berta Cáceres, The Goldman Environemental Prize, 2015
[4] Agua Zarca: indigenous fight against dam costs lives, Both Ends, 2016
[5] Berta Caceres acceptance speech, 2015 Goldman Prize ceremony, The Goldman Environmental Prize, 2015
[6] Latin America is the deadliest region for environmental activists, Open Democracy, 2018
[7] Attacks against COPINH members, Frontline Defenders, 2016
[8] BOLETÍN: Impunity doesn’t end with a sentence, COPINH, 2019
We gedenken Berta Cáceres voor haar blijvende nalatenschap van moed en rechtvaardigheid. Steun samen met ons de mensen die opkomen voor hun gemeenschap en ons milieu.
Berta Cáceres was een Hondurese activist die twintig jaar lang heeft gestreden voor de rechten van inheemse volken en de bescherming van de natuur. Samen met klimaatactiviste Greta Thunberg en mensenrechtenactivist Vitali Safarov eert Berta de Mural of Change, een eerbetoon aan hen die vechten voor vrijheid, gelijkheid en het milieu. De muurschildering is gemaakt door Justice & Peace in samenwerking met graffitikunstenaars Karski & Beyond, studenten van de Haagse Hogeschool en met steun van de Gemeente Den Haag. De muurschildering roept ons allen op om collectief actie te ondernemen voor een rechtvaardigere en duurzamere wereld.