Zabib, balanceert het moederschap met activisme in Zuid-Soedan

Geschreven door: Diane Lemieux
Vertaald door: Luuk Speckens
8 maart 2023

Na haar tijd in Nederland bij Shelter City besloot Zabib, vrouwenrechtenactiviste in Zuid-Soedan, haar ervaringen te delen over het balanceren van de extreme eisen van haar werk en het gezinsleven.

”Activist zijn zou vrouwen niet moeten tegenhouden om kinderen te krijgen, en het hebben van kinderen zou vrouwen niet moeten weerhouden van hun werk als activist. Laten wij niet opgeven. De uitdagingen zijn daar, maar vrouwen moeten het niet accepteren als zij uitgebuit worden. Als je je kan uitspreken, spreek je alsjeblieft uit. En als je het zelf niet kan, vertel het aan een vriendin, aan iemand. Alsjeblieft, vrouwen, laten wij de gemeenschappen creëren die wij nodig hebben, zodat we onszelf kunnen helpen.”

Zabib is moeder van twee jonge kinderen en de oprichter en directeur van Women For Justice and Equality (Vrouwen voor Rechtvaardigheid en Gelijkheid). Ze woont in Juba, Zuid-Soedan, een land waar vrouwen uitzonderlijke moeilijkheden ervaren: de cijfers omtrent seksueel- en geslacht-gerelateerd geweld behoren tot de hoogste ter wereld; toegang tot onderwijs en beroepsopleidingen is schaars en wetten en patriarchale normen beperken de mogelijkheden voor vrouwen om grond te erven, een bedrijf te beginnen en om leiderschapsposities in te nemen in het openbaar bestuur.

“Alleen het benoemen van jezelf als feminist of activist is al een probleem in Zuid-Soedan,” geeft Zabib toe.

De risico’s

Het land won onafhankelijkheid van Soedan in 2011, waardoor het nu de jongste soevereine staat in de wereld is. De tijd als Britse kolonie werd gekenmerkt door acute onderontwikkeling en de recente geschiedenis wordt gekenmerkt door etnisch geweld, oorlog en mensenrechtenschendingen. In deze omstandigheden zet Zabib zich in voor rechtvaardigheid voor de overlevenden van geslacht-gerelateerd geweld, support zij de economische emancipatie van vrouwen en verdedigt zij de bijdrage van vrouwen en hun stem in het formeren van nationaal beleid en de grondwet.

“Als ze je niet kunnen raken, zoeken ze wel een andere manier om je stem af te zwakken. Ik maak mij constant zorgen dat mijn kinderen het volgende doelwit zijn.”

Mensenrechtenverdedigers ervaren in toenemende mate gewelddadige pogingen om meldingen van mensenrechtenschendingen aan internationale organisaties te voorkomen. Dit betekent dat Zabib zich elke dag zorgen maakt over wat er met haar kinderen zou kunnen gebeuren als zij zou verdwijnen, of gearresteerd zou worden

Haar angst is niet ongegrond: ze heeft al bedreigingen ontvangen als gevolg van haar juridische pogingen om de rechten en bezittingen van de gemeenschap in Juba te beschermen. Toen de lokale overheid op een gewelddadige manier een gehele gemeenschap van hun land probeerde te verdrijven, begon haar organisatie een campagne, een campagne die eindigde met het aanklagen van de betrokken ambtenaren. De zaak werd niet alleen geseponeerd, het leidde ook nog tot dreigementen over het slopen van haar huis.

Dagelijkse moeite met balans

”Als ik aan mijn kinderen denk, denk ik aan stoppen, aan laten gaan. Maar de volgende minuut klopt er iemand op mijn voordeur. Deze persoon heeft hulp nodig, die heeft psychosociale ondersteuning nodig, een ander is misbruikt geweest. En je moet iets doen. Soms wil ik stoppen, maar ik hou van wat ik doe, ik houd van activisme.”

Een deel van de druk die zij ervaart komt van haar aangetrouwde familie en haar omgeving, waarin van een vrouw verwacht wordt dat zij de primaire verzorger is in het huis. Ook al verbetert haar werk de levens van alle vrouwen in Zuid-Soedan, het buitenshuis werken wordt door velen gezien als een egoïstische bezigheid en het verwaarlozen van de behoeftes van haar man en kinderen.

”Door al die druk voel je je soms geïsoleerd. Als je er te veel aan denkt, raakt het je. Je denkt dat ze je haten, dat je een slecht mens bent. En in mijn cultuur zien ze vrouwen die zich uitspreken als een grote dreiging. Maar als je focust op hoe mensen over je denken, dan lijd je daaronder voor de rest van je leven.”

Self-care

Voor haar ervaring in Shelter City zei ze dat ze weinig aandacht aan self-care besteedde. “Tijdens mijn eerste jaren had ik mijn telefoon naast mijn hoofdkussen. Ik werd op ieder mogelijk moment wakker, ik antwoordde op alles.“

Nu heeft zij een strikt schema in de ochtend voordat ze naar haar werk gaat, waardoor zij sport en gefocust tijd kan doorbrengen met haar kinderen. ”Aan het einde van de dag, als de kinderen slapen en de wereld stil is, mediteer ik om mezelf klaar te maken voor de volgende dag. Ik heb geleerd dat je andere mensen niet kan helpen als je eigen bord te vol is.”

Volgens Zabib is een groot deel van een succesvolle werk/privé-balans het hebben van een partner die het werk van een activist begrijpt en ondersteunt. Zabib’s echtgenoot is een zakenman, een moslim man die zelf druk ervaart om autoriteit over zijn vrouw te hebben.

”Aan het einde van de dag, als de kinderen slapen en de wereld stil is, mediteer ik om mezelf klaar te maken voor de volgende dag. Ik heb geleerd dat je andere mensen niet kan helpen als je eigen bord te vol is.”

Het worden van een activist

Zabib is in de dertig en leidt haar mensenrechtenorganisatie nu zeven jaar. Als kind uit een gezin van acht werd zij vanaf haar vierde (zoals gebruikelijk is in veel delen van Afrika) opgevoed door haar tante en oom. Haar moeder overleed toen zij negen jaar oud was.

”We zijn met z’n achten, zeven meisjes en één jongen, maar ik moest meestal de leiding nemen. Ik ben het zesde kind, echt in het midden, maar omdat – ik wil het niet mijn scherpte noemen – door de manier waarop ik heb gekozen mijn leven te leven, voel ik dat er van mij verwacht wordt dat ik familieproblemen oplos.“

Toen zij zestien was overleed haar oom, wat er toe leidde dat ze uit haar thuis werd gezet en er een einde kwam aan de financiële ondersteuning voor haar schoolkosten. Ze werkte om het zelf te kunnen betalen, zelfs toen ze werd gedwongen zich te verplaatsen door de burgeroorlog. Ze woonde en studeerde in Nairobi in Kenia en Kampala in Oeganda, waar zij uiteindelijk een master-diploma behaalde in mensenrechten en bestuurswetenschap.

Verlangen naar verandering

Zabib was zich van jongs af aan bewust van de moeilijkheden waarmee vrouwen leven en de problemen met hun rechten. Een van haar oudere zussen werd seksueel misbruikt toen zij woonde in het huis van een ander deel van de familie. Zabib werd door haar tante en oom gestimuleerd om onderwijs te volgen en ze leerde het belang van zelfredzaamheid, maar er was geen enkele volwassene die met haar sprak over verkrachting en misbruik.

”Activisme, het feminisme, maakt geen deel uit van de cultuur in Zuid-Soedan. Het is een nieuwe taal in onze omgeving, iets dat de mensen moeten leren.”

Zij leerde deze taal, de taal van vrouwenrechten en de macht die vrouwen kunnen hebben in het verbeteren van hun levens, van haar vrienden en vrouwelijke docenten in Kampala. Sindsdien is het haar doel geweest om een betere wereld te creëren voor alle vrouwen, voor haar eigen kinderen en voor de grassroots-organisaties in Zuid-Soedan.

Haar boodschap aan moeders die moeite hebben hun activisme met hun gezin te balanceren is simpel:

”Activist zijn zou vrouwen niet moeten tegenhouden om kinderen te krijgen en het hebben van kinderen zou vrouwen niet moeten weerhouden van hun werk als activist. Laten wij niet opgeven. De uitdagingen zijn daar, maar vrouwen moeten het niet accepteren als zij uitgebuit worden. Als je je kan uitspreken, spreek je alsjeblieft uit. En als je het zelf niet kan, vertel het aan een vriendin, aan iemand. Alsjeblieft, vrouwen, laten wij de gemeenschappen creëren die wij nodig hebben, zodat we onszelf kunnen helpen.”