Jhon, ‘Je kan niet opgeven’
04-07-2022
Geschreven door Diane Lemieux
Vertaling door Luuk Speckens
Jhon León is 31 jaar oud en afgestudeerd aan de Universidad Nacional de Colombia met een diploma in politicologie. Hij woont in de hoofdstad, Bogota, met zijn partner en hun kat. Hij werkt voor de ‘Unit for the Search of Persons Presumed Disappeared’ (Eenheid voor de Opsporing van Veronderstelde Vermisten), een afdeling van de organisatie die is opgezet om de vredesakkoorden van 2016 te implementeren, en een einde te maken aan een meer dan 50 jaar durend gewapend conflict.
Jhon in 2010 voor het gebouw van het Ministerie van Justitie, tijdens een campagne tegen de niet-uitlevering van Colombianen aan de Verenigde Staten.
De Colombiaanse invalshoek
In 1964 braken er gevechten uit tussen de Colombiaanse overheid, extreemrechtse paramilitaire groepen, en extreem-linkse guerrilla-groepen zoals FARC. Er wordt geschat door dat er meer dan 220.000 mensen zijn vermoord gedurende dit conflict, waaronder meer dan 80% burgers. Ongeveer 120.000 van hen staan nog steeds als vermist geregistreerd. In 2016 werd een internationaal geprezen vredesakkoord ondertekend door de Colombiaanse overheid en de FARC-guerrilla’s, die zich hierin richtten op de armoede en ongelijkheid die de oorlog deed voortduren.
Jhon maakt deel uit van een team dat zoekt naar de mensen die als vermist zijn opgegeven, om op deze manier een bepaald niveau van gerechtigheid en verwerking te brengen in een verwoest en gepolariseerd land.
‘’Wat wij doen is het documenteren van de mogelijke plekken waar vermiste personen zouden kunnen zijn. In samenwerking met staatsorganen zoeken wij het terrein af, en, indien mogelijk, identificeren wij de slachtoffers en geven wij hen een waardige begrafenis.’’
Jhon in Palestina in 2014, tijdens een bezoek aan een afvaardiging van mensenrechtenverdedigers voor de familieleden van mensen die opgesloten zijn door de Israëlische bezetting. Één van de kinderen van de vrouw in de foto is vermoord, anderen werden gearresteerd.
Levensgevaarlijke risico’s
Vijf jaar na de implementatie van het akkoord nemen de spanningen toe tussen rijk en arm, landelijk en stedelijk, drugskoeriers, onafhankelijke boeren en machtige landeigenaren: geweld wordt vaak gezien als een snellere oplossing voor een probleem dan een publiek debat en/of dialoog. Front Line Defenders schatte dat in 2020 meer dan de helft van alle moorden op mensenrechtenverdedigers wereldwijd, plaatsvond in Colombia.
In 2021 kreeg Jhon meerdere doodsbedreigingen en werd hij beschoten toen hij met zijn team reisde in een busje waarop duidelijk het officiële logo van de organisatie stond. Gelukkig raakte er niemand gewond. Toen hij deze incidenten meldde bij de betrokken autoriteiten ontdekte hij dat hij het slachtoffer was geworden van identiteitsdiefstal, waardoor hij werd gezien als lid van een illegale extreemrechtse paramilitaire groep. Wat het nog moeilijker maakt om zichzelf te beschermen tegen deze risico’s, is dat hij niet weet wie erachter zit.
Volgens de Hoge Commissaris van de VN voor Mensenrechten behoren tot de daders van de moorden op mensenrechtenverdedigers:
- 25% Criminele groepen
- 15% FARC-EP dissidenten
- 13% de ELN
- 4% de politie
- 43% onbekend
Jhon in Maart 2022 op het platteland in het departement Cunidinamarca, waar hij zocht naar de overblijfselen van een persoon die omgekomen is tijdens het conflict.
Idealisme
Hoe blijft Jhon vastberaden om door te gaan met zijn werk, gezien alle onzekerheden waar hij mee te maken heeft?
Geboren en opgegroeid op een boerderij op het platteland van Colombia, ervaarde Jhon zelf de discriminatie en ongelijkheid die aan de basis van het landelijke conflict staan. Dikwijls geïsoleerd en onderbediend hebben kleine boeren zelfredzaamheid, vastberadenheid, en een creatief probleemoplossend vermogen ontwikkeld om te overleven. Als uitblinker op zijn school werd Jhon de eerste van zijn familie die naar de universiteit ging.
Jhon studeerde aan de Universidad Nacional de Colombia, de hoogst aangeschreven publieke universiteit van Colombia, waar hij in contact kwam met student-activisten uit inheemse- en afro-gemeenschappen en mensen van het platteland.
‘Het gaf mij de mogelijkheid om vanuit verschillende standpunten te kijken naar gelijkheid, rechtvaardigheid, het gevecht voor vrij en kwalitatief goed openbaar onderwijs. Ik werd gevoelig voor politieke gevangenen en hoe ons gevangenissysteem mensenrechten aantast, vooral van de armsten van Colombia.’
Successen
Door een professor in zijn departement raakte hij betrokken bij een project met FARC-gevangenen, waardoor hij later deel kon nemen aan de vredesonderhandelingen die hebben geleid tot het vredesakkoord. Nu, na meer dan drie jaar bij zijn team, kan Jhon niet meer denken aan stoppen.
“Als je dit werk doet, en je direct met familieleden werkt, heb je soms het geluk dat je een vermist persoon vindt, dan begrijp je de waarde van wat je doet voor de mensen. Je kan dan niet zomaar opgeven.”
Jhon erkent dat het vredesproces niet perfect is. Met zwakke overheidsinstituties, corruptie en criminaliteit die verbonden is aan de groeiende macht van drugskartels, zal de implementatie van het vredesakkoord moeilijk blijven.
Maar Jhon is er zeker van dat dit het beste plan is dat Colombia heeft. “Zonder vrede zijn er ook geen mensenrechten.” Ondanks de persoonlijke risico’s heeft Jhon geen intentie om te stoppen. Hij wil zelfs, in plaats van afbouwen om zijn risico’s te minimaliseren, zijn publieke profiel groter maken.
“Zonder vrede zijn er geen mensenrechten“
Jhon voor de Picota gevangenis in Bogotá in oktober 2013, tijdens een protest tegen de behandeling van politieke gevangenen in Colombia.
Risico’s calculeren
Jhon bracht drie maanden door in een Shelter City in Nederland. Hij heeft nagedacht over de dreigingen die hij ervaart en onderscheidt twee typen: die waar je wat aan kan doen en die waarbij dat niet kan. Voor de dreigingen waar hij wat aan kan doen, neemt hij verstandige maatregelen. De veiligheidstraining die hij gekregen heeft zorgt ervoor dat hij nog waakzamer kan zijn en heeft hem ideeën gegeven over hoe hij risico’s kan minimaliseren in zijn huis en op kantoor, op reis daartussen, en in zijn communicatie.
In het geval dat hij niks aan de dreiging kan doen, “Natuurlijk heb ik de optie om mij te verschuilen, mijn openbare , weg te gaan, of niks meer te doen.” Maar dit is geen optie voor Jhon. “Ik heb geprobeerd om meer zichtbaarheid te creëren, bewustzijn op te wekken, om deze dingen meer te delen. De risico’s verdwijnen niet, maar ik geloof dat het moeilijker is [iemand te vermoorden] als je deel bent van een gemeenschap die elkaar ondersteunt.”
“Ik heb geprobeerd om meer zichtbaarheid te creëren, bewustzijn op te wekken, om deze dingen meer te delen. De risico’s verdwijnen niet, maar ik geloof dat het moeilijker is [iemand te vermoorden] als je deel bent van een gemeenschap die elkaar ondersteunt.”
Vecht, niet vluchten
Jhon wil zijn netwerk uitbreiden, meer lobbyen, zowel nationaal als internationaal. “Volgend jaar, bijvoorbeeld, is Colombia gastland van een internationale conferentie voor het verdedigen van mensenrechten. Het is belangrijk om bewustzijn te creëren en, aan de andere kant, niet minder aandacht, maar juist het werk meer zichtbaar te maken.”
Tijdens zijn verblijf in Shelter City in Nederland ontmoette Jhon mensenrechtenverdedigers van over de hele wereld. Deze ervaring heeft hem doen realiseren dat zijn werk deel is van een wereldwijde beweging.
“We doen allemaal ons werk, allemaal binnen onze eigen context, sommigen met meer uitdagingen dan anderen. En de beste manier om solidariteit te laten zien aan collega’s uit verschillende landen is als iedereen zo veel doet als mogelijk is, en zijn uiterste best doet. Als iedereen zijn werk doet, zullen we er allemaal een klein beetje op vooruitgaan, en op die manier kunnen wij de wereld veranderen.”
Jhon in Shelter City in Den Haag in 2021, waar hij drie maanden verbleef om te rusten, zijn netwerk uit te breiden, en zijn skills te versterken.
Hoop voor de toekomst
Hij heeft hoop voor de toekomst. De verkiezingen van 2022 brachten Colombia een regering die meer achter de vredesakkoorden staat dan de voorgaande regering. Zijn hoop voor Colombia? “Het is een simpel verzoek: vermoord de mensen niet.”
Zijn hoop voor hemzelf? “Ik denk dat ik in de loop der tijd terugkeer naar de boerderij. Ik kwam naar de stad, heb werk gevonden, maar ik denk dat ik in de toekomst graag weer zou werken op het land.”
Jhon in april 2021 tijdens een missie met voormalige FARC-EP-strijders op zoek naar explosieven om het gebied te ontsmetten.
Wil je ons helpen mensenrechtenverdedigers zoals Jhon te steunen?
Jhon Leon werkt in Colombia, een van de dodelijkste plekken ter wereld om mensenrechtenverdediger te zijn. Hoe vindt hij, gezien de risico’s waarmee hij wordt geconfronteerd, de kracht en vastberadenheid om door te gaan?