Myrna, koppelt vraag en aanbod tussen vrijwilligers en vluchtelingen in Haarlem

Passie voor onderling begrip

Myrna is niet altijd maatschappelijk werker geweest. “Ik werkte in de makelaardij. Dat was een hele andere wereld maar wat ik het leukst aan dat werk vond was het contact met de klanten. Ze hadden specifieke wensen, iets dat hen ertoe dreef een huis te willen kopen of verkopen.” De meeste van haar klanten kwamen pas net in Haarlem wonen, of woonden er al langer en waren op zoek naar iets groters. Maar degenen die haar het meest raakten waren de mensen die moesten verhuizen vanwege een scheiding, achterstallige hypotheekbetalingen, of zelfs faillissement. “Dat soort menselijke verhalen spraken me zoveel meer aan dan de zakelijke kant. Uitzoeken wat ze wilden, wat voor huis ze zochten, het hangt allemaal af van een gevoel. Ik vond het heerlijk om daar helemaal in te duiken, de intake te doen en uit te zoeken wie de mensen waren die voor me zaten.”

Zonder enige voorkennis van maatschappelijk werkveld, merkte Myrna dat het tijd was voor een nieuwe uitdaging. Na wat onderzoek bevond ze zichzelf op een carrièrebeurs waar ze diezelfde motivatie zag in anderen. “De inhoud en de presentaties waren voor mij niet echt bruikbaar, maar wat mij fascineerde was wat de trainers deden. Daarom ben ik op hen afgestapt om te vragen hoe hun beroep genoemd wordt en de meeste zeiden dat ze maatschappelijk werkers waren. Aha!”

“Dat soort menselijke verhalen spraken me zoveel meer aan dan de zakelijke kant. Uitzoeken wat ze wilden, wat voor huis ze zochten, het hangt allemaal af van een gevoel.”

Ze kwam er hoe langer hoe meer achter dat dit werk perfect bij haar paste. “Alles eraan leek me leuk. Het betekende echter wel dat ze weer terug de schoolbanken in moest om de juiste papieren te behalen,” iets waar ze nog een tijd over getwijfeld heeft als dertiger met de verantwoordelijkheid voor een kind. Goede vrienden haalden haar over om de stap te zetten. “Het was iets dat ik al zo lang wilde. Ze overtuigden me om niet zo aan mezelf te twijfelen en er gewoon voor te gaan. En zo geschiedde en het was zo’n leuke tijd. Veel van de kennis die ik al had door mijn werk in de makelaardij kon ik direct toepassen, want er waren zoveel gelijksoortige situaties. Hierdoor realiseerde ik me dat het niet voor niets was.”

Het moment dat Myrna afstudeerde viel samen met de start van de financiële crisis. “Alle fondsen voor maatschappelijk werk werden geschrapt. Er was geen werk. Ik kreeg te horen dat ik te weinig ervaring had.” Door middel van vrijwilligerswerk probeerde Myrna haar kennis bij te houden en ervaring op te doen. “Op een gegeven moment kwam ik iemand tegen die mijn hulp nodig had en niet veel later kwamen hier groepen vluchtelingen aan. Door met hen te werken merkte ik dat ik een bepaalde band had met deze groep waardoor ik veel van hun zaken toegewezen kreeg.” Dit was rond 2015, tijdens het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis. Haarlem organiseerde noodopvang en veel inwoners boden een helpende hand aan bij het verwelkomen van de vluchtelingen in de stad. “Het was heel mooi om deze inzet te zien onder de mensen,” herinnert ze zich, “terwijl er op het nieuws zoveel negativiteit was!”

Dit was rond 2015, tijdens het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis. Haarlem organiseerde noodopvang en veel inwoners boden een helpende hand aan bij het verwelkomen van de vluchtelingen in de stad. “Het was heel mooi om deze inzet te zien onder de mensen,” herinnert ze zich, “terwijl er op het nieuws zoveel negativiteit was!”

Met de grote groep mensen die wilde helpen kwamen ook veel onuitvoerbare ideeën. “Veel mensen wilden de nieuwkomers meenemen op een dagje uit, maar veel van hen waren hier net aangekomen en hadden daar de energie nog helemaal niet voor. Wat ze wel deden was dat ze alle vragen die ze hadden aan de vrijwilligers stelden, die op hun beurt dan belden met de IND en Vluchtelingenwerk. Een geweldig initiatief, maar deze organisaties hadden het al zo druk met hun eigen vrijwilligers dat ze helemaal niet meer aan hun werk toekwamen.”

Er was vraag naar coördinatie, Stem in de Stad stelde een vacature samen om precies dat te doen: het coördineren van vrijwilligers, organisaties en vluchtelingen. “Op dat moment besloot ik het te proberen en solliciteerde naar de baan,” vertelt Myrna. “Ik had inmiddels al best een tijdje vrijwilligerswerk gedaan, dus dit was een mooi moment om te zien wat mijn kansen op de markt inmiddels waren en ik zag het als een training. Toen ik de baan kreeg kon ik in principe gewoon doorgaan met wat ik al deed als vrijwilliger!” Sindsdien zorgt Myrna ervoor dat degenen die er een dag op uit willen, die kans krijgen, degenen die juridisch advies nodig hebben, naar de juiste organisaties worden verwezen en dat degenen die gewoon kopje koffie willen drinken of met iemand willen kletsen, dat ook krijgen.

Het luisteren naar de wensen van nieuwkomers en het delegeren van vrijwilligers is slechts een onderdeel van haar werk. Het andere deel is het ontwikkelen van onderling cultureel begrip. “Bijvoorbeeld, als we een vrijwilliger hebben die met mensen naar het museum wil gaan maar wiens telefoontjes nooit worden beantwoord, dan krijg ik te maken met een gefrustreerde vrijwilliger die zijn of haar tijd opoffert. Als zoiets gebeurt praat ik met de vluchtelingen, soms laten ze me dan weten dat ze eigenlijk niet naar een museum willen, maar dat ze geen nee durven te zeggen. Ze proberen er dus voor weg te lopen. Dat is waar mijn werk start, omdat ik de vrijwilligers dan kan uitleggen dat het niet hun schuld is – het zijn culturele verschillen. Wij zijn heel direct en zij meestal niet, dus leren we ze dat het niet erg is om recht voor zijn raap te zijn. Waardoor wij dan weer worden verrast door hoe ‘onbeschoft’ ze eigenlijk ook kunnen zijn!”

“Wij zijn heel direct en zij meestal niet, dus leren we ze dat het niet erg is om recht voor zijn raap te zijn. Waardoor wij dan weer worden verrast door hoe ‘onbeschoft’ ze eigenlijk ook kunnen zijn!”

De helft van Myrna’s familie komt uit Indonesië, ze herkent de communicatieverschillen tussen de culturen. “Ik herken de bescheidenheid, het om de hete brei heen draaien. Het is zo anders dan de botte Nederlandse manier!”

Hoe begin je opnieuw op een nieuwe plek

Ook de achtergrond van Myrna’s familie is relevant voor het werk dat ze doet. “Mijn familie ontvluchtte Indonesië na de Tweede Wereldoorlog, zij waren ook vluchtelingen die weer opnieuw moesten beginnen als vreemdelingen in een land waar ze wel over hadden gehoord maar nog nooit waren geweest. Door al deze familieverhalen merkte ik dat hun wortels thuis waren gebleven. Ik heb gezien wat voor invloed die ervaring had op mijn familie en hoe ze zich daardoor soms buitenstaanders voelden. Door het horen van deze verhalen en erdoor omgeven te worden helpt me ook om dingen vanuit twee culturele perspectieven te zien en het helpt me bij het begrijpen van bepaalde dingen waar anderen misschien overheen gekeken zouden hebben.”

Daarbij heeft Myrna ook aardig rondgereisd door Nederland en Europa. “Zelfs in een klein land merk je culturele verschillen. Ik was 12 toen we van Limburg naar Zuid-Holland verhuisden. Het had mij ook geholpen als er een groep mensen was geweest om me wegwijs te maken, want ik had geen idee wat ik aan het doen was. De mensen hadden een gek accent en ik kende de weg naar school zelfs niet! Die ervaringen hebben me wel gemaakt tot wie ik ben en zelfs op zo’n manier dat het uiteindelijk mijn werk is geworden.”

“Ik was 12 toen we van Limburg naar Zuid-Holland verhuisden. Het had mij ook geholpen als er een groep mensen was geweest om me wegwijs te maken want ik had geen idee wat ik aan het doen was. De mensen hadden een gek accent en ik kende de weg naar school zelfs niet!”

Myrna gelooft dat ze door middel van haar werk vrijwilligers en nieuwkomers in staat stelt hun kringen uit te breiden en daarmee ook hun opvattingen. “Het is een geweldige manier om je eigen bubbel te doorbreken. Toen ik een tijdje in Frankrijk woonde, ging ik op zoek naar andere Nederlanders. Ik begrijp dat. Hier zoeken de nieuwkomers ook binnen hun eigen bubbel want dat is wat ze kennen. Daar is geen uitleg voor nodig – je kunt lekker je eigen taal spreken. Het jaar dat ik in Frankrijk was, bij een Frans gezin inwoonde, naar een Franse school ging, de Franse taal leerde en toch zo gefrustreerd kon raken omdat ik me niet kon uitdrukken in de woorden die ik wilde zeggen. Het is hetzelfde voor hen: als je vanuit je hart wil spreken dan is het makkelijker om dit in een taal te doen die je makkelijk spreekt. Daarom hamer ik er ook niet echt op dat ze Nederlands spreken, maar ik wil wèl dat ze het proberen, zeker als wij er zijn, want dat is beleefd en het is tevens een goede manier om hun Nederlands te oefenen zonder dat er consequenties zoals een examen vanaf hangen.”

Lange termijn initiatieven

Als coördinator van Stem in de Stad kwam Myrna in contact met Justice & Peace. In 2017 startten de twee organisaties een samenwerking om Welkom Hier in Haarlem te organiseren, een groot eendaags festival in het theater waar meer dan 1.000 bezoekers met uiteenlopende achtergronden op afkwamen. “Het was een geweldig initiatief en ik vond echt dat we ervoor moesten gaan. Het betekende veel voor de stad, want het kwam op het moment dat iedereen wilde helpen.” Er werden veel initiatieven opgezet maar het miste coördinatie: organisaties wisten niet van elkaars bestaan of werk en Welkom Hier bleek een evenement waar iedereen, inclusief vrijwilligersorganisaties, elkaar kon leren kennen. Het bood inwoners van de stad ook een laagdrempelige manier om nieuwkomers te leren kennen.

“Welkom Hier bracht de bal echt aan het rollen. Veel mensen waren nieuwsgierig om meer te weten over statushouders maar wisten niet hoe ze met hen in contact konden komen of hoe ze hen konden helpen. Het evenement bood de mogelijkheid om elkaar te ontmoeten: er waren allerlei kleine podia met interviews, muziek, kunst, er was zelfs een kinderopvang!”

Haar samenwerking met Justice & Peace ging door na het evenement. Toen ik over Samen Hier hoorde zag ik dat als de perfecte opvolger van Welkom Hier wat op zichzelf al geweldig was, maar ook slechts een eenmalig iets. Wat ga je daarna doen? We kunnen jaarlijks een groot festival organiseren, maar we hebben een doel nodig en dat is wat Samen Hier doet. Ik geloof in het concept, want het sluit aan bij wat ik van de mensen met wie ik werk hoor. Iedereen wil een netwerk, een sociale groep op wie je kan bouwen. Zelfs degenen die hier al langer zijn wilden dat ze dat hadden gehad toen ze hier net aankwamen. Ik heb dezelfde behoefte. Iedere keer als er iets kapot gaat of lekt in mijn huis, kijk ik eerst in mijn netwerk om te zien of er iemand is die hier iets vanaf weet en me kan helpen. Een netwerk is voor iedereen handig.

“Iedereen wil een netwerk, een sociale groep op wie je kan bouwen.”

Myrna ervaarde dit zelf toen haar moeder onlangs ziek werd en ze mentaal en fysiek druk was met de zorg voor haar. “Ik moest verschillende afspraken met nieuwkomers afzeggen en moest daarbij melden dat ik ze voorlopig niet kon helpen.” Op hun beurt vroegen ze toen hoe het met haar vader zat, wie er nu voor hem zorgde. Myrna vertelde hen dat hij voorlopig even voor zichzelf moest zorgen, waarop ze wilden weten waar haar vader woonde en daar avondeten kwamen bezorgen.

“Ze wilden weten wat ze voor mij konden doen,” vertelt ze. “Het was ongelofelijk. Dat is wat je terugkrijgt, terwijl mijn Nederlandse vrienden zouden zeggen dat ze het ‘sneu voor me vinden’. Waarschijnlijk zou ik zelf ook zo hebben gereageerd, er niet bij stil hebben gestaan wat ik nog meer kon doen. Mijn vader was zo blij en hij vond de Syrische maaltijden die hij kreeg heerlijk. Ik heb daar veel van geleerd, je kan meer doen dan slechts een luisterend oor bieden. Medeleven is meestal genoeg, maar zij gaan verder. Ze vragen niks maar doen het gewoon en nee is geen optie!”

Welkom Groepen

Op dit moment zijn er ongeveer zes welkom Groepen in Haarlem, dat is genoeg om met het initiatief te starten en de eerste matches te maken. “Het is een spannende tijd! Ik ging laatst mee naar één van de intake-interviews met een nieuwkomer familie bestaande uit vijf personen. Het zou geweldig zijn als we hen aan andere families kunnen koppelen. Ik ben heel benieuwd hoe het uitpakt, maar een goede match is zo belangrijk. Als er geen duidelijke verwachtingen zijn, of als je niet weet hoe je je behoeftes kunt uiten dan haken mensen makkelijk af en zal er aan beide kanten teleurstelling zijn. Daarom is het belangrijk dat het goed gecoördineerd wordt en dat is mijn taak!”

Toch, het onbekende is altijd eng en het werven van Welkom Groepen blijkt moeilijker dan gedacht. “Haarlemmers, zoals de meeste Nederlanders, zijn best kritisch. We willen weten wat we ervoor terugkrijgen, waar we ons eigenlijk voor opgeven. Het is best lastig om een groep van vijf mensen te vinden die zich een jaar lang in wil zetten, want onze doelgroep, de dertigers en veertigers bevinden zich in het spitsuur van hun leven en ontvangen liever gewoon een telefoontje als iemand ze nodig heeft.”

Samen Hier werkt met groepen van vijf vrienden of kennissen in plaats van willekeurige vrijwilligers. “Als vrijwilligers elkaar eerst nog moeten leren kennen dan is dat heel anders dan wanneer een groep al een eigen dynamiek heeft.” Myrna gelooft dat Haarlem de juiste stad is voor een project als dit. “Als stad staat Haarlem open voor nieuwe mogelijkheden. De gemeente ondersteunt dit project dus we gaan het proberen. Ze zijn heel benaderbaar en steunen ons in alles om dit project succesvol te laten verlopen, wat erg bijzonder is. Ik denk echt dat ik geluk heb om in Haarlem te zijn, want er is veel vriendelijkheid en medeleven in de stad. Ik denk dat het echt helpt als de eerste groep zijn ervaring kan delen en als voorbeeld kan dienen voor andere groepen.”

Het eerste kind syndroom

De ervaringen van de nieuwkomers zijn afgelopen jaren drastisch veranderd door verbeteringen in de intakeprogramma’s. “Nieuwkomers die hier al wat langer zijn, de statushouders, kwamen hier in 2015 en 2016 en hadden een totaal andere ervaring dan degenen die hier nu aankomen. Ze vormden een veel grotere groep, het merendeel had al in een AZC gezeten en waren al tussen verschillende locaties verplaatst omdat alles vol zat. Sommigen kregen een woning toegewezen en moesten het daarna alleen doen. Die groep verdween een beetje in de vergetelheid. Ze hadden hun papieren, dus ze moesten het verder zelf maar uitzoeken. Mensen die nu aankomen blijven meestal in hetzelfde AZC voor ze in een stad geplaatst worden. Sommigen arriveerden in de noodopvang waar ze alle mogelijke hulp ontvingen van vrijwilligers. Sinds 2018 doet iedereen die hier aankomt mee aan een programma waar we het leven in Haarlem en Nederland uitleggen. Het is veel informatie, maar ze hebben wel direct contact en kunnen elkaar in groepen van 10 à 15 nieuwkomers leren kennen.”

Myrna gelooft dat de eerste groep haar nog steeds helpt bij het ontdekken van kernzaken omdat zij minder hulp ontvingen. “Mijn collega’s en ik blijven tegen kleine dingen aanlopen die onderweg mis zijn gegaan, dingen die we voor de volgende groep vluchtelingen moeten verbeteren. Ze waren min of meer het eerste kind, het model voor hoe je met de volgende omgaat maar met minder fouten.”

Onrecht bestrijden

Terugkijkend voelt Myrna zich nog steeds helemaal in haar element. “Soms denk ik terug aan wat mij motiveerde om dit te gaan doen. Iets betekenen voor mensen is wat ik ben, het maakt me gelukkig. Dat is wat ik terugkrijg uit mijn werk. Soms denk ik dat ik zo weinig heb gedaan terwijl het alle verschil maakte voor de ander. Het onrecht, daar wil ik met alles in mijn macht tegen strijden. Natuurlijk zullen we altijd tegen uitdagingen aanlopen, maar het kunnen ook kansen zijn om te laten zien dat iets wèl kan werken. Als iets niet lukt, dan hebben we weer wat geleerd. We winnen er altijd mee en verliezen niks.”